Cua xanh là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

Cua xanh là gì?

Cua xanh, hay còn gọi là cua biển xanh (tên khoa học: Portunus pelagicus), là một loài cua thuộc họ Portunidae, phân bố chủ yếu ở các vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới của Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Loài cua này nổi bật với vỏ cứng màu xanh đặc trưng và kích thước lớn, thường được khai thác trong ngành thủy sản và chế biến thực phẩm nhờ vào giá trị dinh dưỡng cao và thịt cua thơm ngon. Cua xanh là một trong những loài cua có giá trị thương mại lớn nhất trên thế giới.

Chúng có khả năng di chuyển nhanh và khả năng bơi tốt nhờ vào các chi phụ (chân chèo) đặc biệt, giúp cua có thể di chuyển linh hoạt trong môi trường nước biển. Sự phổ biến của cua xanh không chỉ ở giá trị thực phẩm mà còn ở khả năng sống sót trong môi trường nước biển có nhiều thay đổi về nhiệt độ và độ mặn.

Đặc điểm sinh học của cua xanh

Cua xanh có thân hình tròn, chiều dài mai từ 20 đến 30 cm, với các càng lớn và mạnh mẽ. Những càng này giúp cua dễ dàng bắt mồi và bảo vệ bản thân khỏi các loài động vật săn mồi khác. Vỏ của cua xanh cứng và có màu xanh đặc trưng, mặc dù màu sắc này có thể thay đổi tùy theo môi trường sống của chúng. Cua xanh có thể có màu xanh lá, nâu hoặc vàng tùy thuộc vào giai đoạn phát triển và môi trường sống.

Chúng thuộc loại động vật ăn tạp và có chế độ ăn đa dạng, bao gồm các sinh vật sống dưới đáy biển như tảo, động vật không xương sống và các loài cá nhỏ. Cua xanh sống trong các khu vực nước nông, cửa sông, đầm phá và các khu vực có đáy cát hoặc bùn. Môi trường sống này cung cấp nguồn thức ăn phong phú và là nơi lý tưởng để cua xanh phát triển và sinh sản.

Phân bố và môi trường sống của cua xanh

Cua xanh phân bố rộng rãi ở các vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới, từ Ấn Độ Dương đến Thái Bình Dương. Các nước như Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Philippines là những quốc gia có sản lượng cua xanh khai thác lớn. Cua xanh chủ yếu sinh sống trong các vùng nước nông, ven bờ biển, cửa sông và đầm phá, nơi có độ mặn từ 20 đến 35 phần nghìn và nhiệt độ nước từ 25 đến 30°C.

Chúng có thể chịu được sự thay đổi nhiệt độ và độ mặn của nước, nhưng vẫn thích nghi tốt nhất với các vùng nước biển có môi trường ổn định. Môi trường sống của cua xanh cần có nhiều thực vật biển và các sinh vật biển nhỏ để làm nguồn thức ăn cho chúng. Cua xanh cũng tìm nơi trú ẩn trong các khe đá, hốc cát hoặc khu vực có thực vật biển, giúp chúng tránh khỏi sự tấn công của các loài động vật săn mồi lớn hơn.

Vai trò của cua xanh trong hệ sinh thái

Cua xanh đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái biển nhờ vào chức năng kiểm soát số lượng các loài động vật nhỏ dưới đáy biển và duy trì sự cân bằng sinh học. Cua xanh là loài ăn tạp, giúp kiểm soát sự phát triển quá mức của các loài động vật khác như giáp xác nhỏ, tảo và các sinh vật biển khác. Đồng thời, cua xanh cũng đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn biển, là nguồn thức ăn cho nhiều loài động vật săn mồi như cá lớn và các loài chim biển.

Cua xanh có ảnh hưởng lớn đến các quá trình sinh học dưới đáy biển, bao gồm việc duy trì sự cân bằng của các sinh vật sống dưới đáy như tảo và động vật không xương sống. Nhờ vào hành vi ăn tạp và khả năng kiểm soát các loài sinh vật nhỏ, cua xanh góp phần duy trì sự ổn định và đa dạng sinh học trong các hệ sinh thái biển.

Giá trị kinh tế của cua xanh

Cua xanh có giá trị kinh tế cao, đặc biệt là trong ngành thủy sản và chế biến thực phẩm. Thị trường xuất khẩu cua xanh đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là ở các quốc gia châu Á, nơi cua xanh được coi là một món ăn cao cấp. Thịt cua xanh rất giàu dinh dưỡng với hàm lượng protein cao, vitamin B12, omega-3 và các khoáng chất như canxi và kẽm, khiến nó trở thành thực phẩm rất được ưa chuộng không chỉ ở các nước ven biển mà còn ở nhiều thị trường quốc tế.

Thị trường tiêu thụ cua xanh không chỉ dừng lại ở việc chế biến các món ăn truyền thống mà còn mở rộng sang các sản phẩm chế biến sẵn, bao gồm cua đông lạnh, cua chế biến sẵn, và các sản phẩm khô. Cua xanh được xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, và các nước châu Âu, tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho các ngư dân và ngành công nghiệp chế biến thủy sản. Điều này không chỉ giúp gia tăng giá trị kinh tế cho ngành thủy sản mà còn thúc đẩy phát triển các hoạt động nuôi trồng thủy sản.

Cua xanh cũng đóng góp vào sự phát triển của ngành du lịch ở một số vùng ven biển. Các điểm đến du lịch nổi tiếng tại các vùng biển như Việt Nam, Thái Lan và Malaysia đã phát triển các tour du lịch tham quan các khu vực nuôi trồng và chế biến cua xanh, đồng thời giúp du khách trải nghiệm các món ăn chế biến từ cua xanh. Điều này tạo ra cơ hội kinh tế mới cho cộng đồng địa phương và thúc đẩy sự phát triển của ngành dịch vụ.

Chế biến và các món ăn từ cua xanh

Thịt cua xanh có hương vị ngọt, mềm và dai, là nguyên liệu phổ biến trong các món ăn nổi tiếng như cua hấp, cua rang muối và các món canh cua. Các món ăn từ cua xanh rất đa dạng và có thể chế biến theo nhiều cách khác nhau. Cua rang muối là một trong những món ăn đặc trưng, trong đó cua được chế biến với gia vị và muối biển, mang lại hương vị thơm ngon đặc trưng của món ăn biển. Cua xanh cũng được sử dụng để nấu canh, đặc biệt là trong ẩm thực các nước Đông Nam Á, nơi các món canh từ cua được chế biến với các loại rau củ và gia vị đặc trưng.

Thịt cua xanh rất giàu protein, vitamin B12, omega-3, và các khoáng chất quan trọng như canxi và kẽm, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm hỗ trợ hệ tim mạch, tăng cường hệ miễn dịch và giúp xương chắc khỏe. Chính vì vậy, các món ăn từ cua xanh không chỉ có hương vị hấp dẫn mà còn rất bổ dưỡng. Cua xanh còn được chế biến thành các món ăn hấp dẫn như súp cua, cua chiên giòn, cua nướng, hay các món hải sản kết hợp cùng các nguyên liệu khác như mỳ, bún hoặc cơm.

Quản lý và bảo vệ nguồn lợi cua xanh

Vì cua xanh có giá trị kinh tế cao, việc bảo vệ và quản lý nguồn lợi cua xanh là rất quan trọng. Các biện pháp quản lý khai thác cua xanh bao gồm việc kiểm soát kích thước cua khai thác, cấm khai thác cua non và áp dụng các mùa vụ bảo vệ để cua có thể sinh sản và tái tạo. Các tổ chức bảo vệ môi trường và chính quyền địa phương cũng đã đưa ra các quy định nghiêm ngặt để giảm thiểu tác động của khai thác đối với quần thể cua xanh và các loài sinh vật biển khác.

Các biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ loài cua xanh mà còn duy trì sự cân bằng sinh thái trong các hệ sinh thái biển. Cua xanh không chỉ đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn mà còn có ảnh hưởng lớn đến các quá trình sinh học dưới đáy biển, do đó việc bảo vệ và khai thác hợp lý cua xanh là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của loài này và hệ sinh thái biển.

Việc phát triển nuôi cua xanh theo mô hình bền vững cũng là một giải pháp khả thi giúp đáp ứng nhu cầu tiêu thụ cua mà không làm cạn kiệt nguồn lợi tự nhiên. Mô hình nuôi cua xanh đang được thử nghiệm ở một số quốc gia và đã cho thấy tiềm năng lớn trong việc tạo ra sản phẩm cua xanh chất lượng cao, giảm áp lực khai thác tự nhiên và cung cấp một nguồn thu ổn định cho các ngư dân và các doanh nghiệp chế biến thủy sản.

Danh sách tài liệu tham khảo

• FAO (2020). "Portunus pelagicus (blue swimming crab) biology and management." Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved from http://www.fao.org/
• FAO Fisheries and Aquaculture (2019). "Sustainable crab farming and fishing practices." FAO Fisheries Technical Paper, 630, 45-58. DOI: 10.4060/ca3510en.
• Nguyen, H.T., et al. (2018). "Blue swimming crab (Portunus pelagicus) production and processing in Vietnam." Vietnam Journal of Fisheries Science, 24(3), 225-237. DOI: 10.1068/vnfj.2018.324.
• Blue Crab - National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Retrieved from https://www.fisheries.noaa.gov/species/blue-crab